مقدمه: پرتودرمانی با شدت مدوله شده یکی از روش­ های درمان تومورهای سرطانی می­ باشد. میزان کارآیی این روش وابسته به دقت وکیفیت طراحی درمان می­ باشد. بنابراین نیاز به برنامه­ ای جهت انتخاب هم­ زمان زاویه و شدت پرتو مشاهده می­ شود. روش بررسی: در این پژوهش یک مدل برنامه­ ریزی خطی مختلط عدد صحیح برای بهینه­ سازی هم­ زمان زاویه و شدت در محیط برنامه­ نویسی GAMS ارائه گردید. برای پیاده­ سازی مدل، بعد از تهیهCT بیمار به کانتورینگ ارگان­ ها توسط نرم­ افزار CERR پرداخته و ماتریس اثر مربوط به هر ارگان­ حاصل شد. بعد از جمع­ آوری ورودی­ های مسأله، برای به دست آوردن خروجی­ های مورد نظر از حل کننده CPLEX نرم­ افزار GAMS استفاده شد. نتایج: در نهایت، مورد واقعی سرطان سر و گردن برای نشان دادن کارایی مدل بررسی شده است. از بین زاویه­ ها کاندید، ، به عنوان زاویه­ ها تابش بهینه انتخاب شده است. حداکثر دوز دریافت شده توسط ساقه مغز 999/3، فک پایین 70، چشم چپ 026/0، چشم راست 440/0، غده بناگوشی 881/0، کیاسمای اپتیک 177/0، عصب بینایی 167/0، نخاع 929/9 گری و حداقل دوز دریافت شده توسط تومور 70 گری است. هم­ چنین مقدار بهینه شدت بیملت­ ها برای پیاده­ سازی طرح درمان بر روی بیمار به دست آمده است. نتیجه گیری: مقدار دوز دریافت شده توسط هر ارگان نسبت به دوزهای تجویزی بهبود قابل توجهی داشته است. هم­ چنین مقایسه­ نمودار دوز-حجم حاصل از حل یک مسأله مشترک توسط مدل و نرم­ افزار CERR، بیانگر عملکرد مطلوب مدل است که در نتیجه نرخ امنیت را بهبود می­ دهد و عوارض برای بافت­ های سالم را کاهش می­ دهد.

مقدمه: پرتودرمانی با شدت مدوله شده (Intensity-modulated radiation therapy یا IMRT) یکی از بهترین روش ها: در درمان مننژیومای عصب بینایی (Optic nerve sheath meningioma یا ONSM) همراه با کنترل رشد تومور وتثبیت بینایی می باشد. در این مطالعه، تکنیک های مختلف IMRT از دیدگاه میزان افت دز در بعد از مرزهای هدف درمان جهت دستیابی به تکنیک بهینه مورد بررسی قرار گرفتند. روش ها: فرایند بهینه سازی 3 تکنیک IMRT با استفاده از 3، 5 و 7 فیلد با فوتون 6 مگاولت برای 15 نفر از بیماران مبتلا به مننژیومای عصب بینایی با استفاده از سیستم طراحی درمان Panther Prowess انجام شد. برای ارزیابی طرح های درمان علاوه بر اطلاعات استخراج شده از هیستوگرام دز-حجم (Dose-volume histogram یا DVH) و محاسبه ی شاخص های ارزیابی پوشش هدف، شاخص شیب دز (یا DGI) تفاضلی و تجمعی در هر سه تکنیک محاسبه و مقایسه شد. یافته ها: دز بیشینه و دز میانگین رسیده به تومور با افزایش تعداد فیلدهای IMRT افزایش یافت. مقادیر شاخص یکنواختی (Uniformity index یا UI) و همگنی (Homogeneity index یا HI) بین تکنیک 3 بیم و 7 بیم اختلاف معنی داری نشان داد و شاخص انطباق (Conformity index یا CI) در تکنیک 7 بیم بسیار نزدیک به مقدار ایده آل (99/0) به دست آمد. شاخص شیب دز تفاضلی (Difference dose gradient index یا dDGI) در بین سه تکنیک اختلاف ناچیزی با هم داشت و تنها در سطح ایزودز 45 درصد اختلاف معنی داری بین تکنیک 5 بیم و 7 بیم مشاهده شد. مقادیر شاخص شیب دز تجمعی (Cumulative dose gradient index یا cDGI) میانگین اعدادکوچک تری در تکنیک IMRT 7 بیم نسبت به دو تکنیک دیگر نشان داد. نتیجه گیری: سه تکنیک IMRT 3، 5 و 7 فیلد اختلاف آماری چشم گیری از نظر میزان افت دز در بعد از مرزهای تومور نسبت به یکدیگر ندارند و انتخاب آن ها در درمان مننژیومای عصب بینایی به صلاح دید پزشک مربوط با توجه به شرایط هر بیمار بستگی دارد.

پرتودرمانی با شدت تنظیم شده روشی رایج برای انتقال اشعه به بافت سرطانی، با هدف انتقال دوز تجویزشده به حجم هدف و کاهش آسیب به اندام های سالم اطراف تومور است. به طورمعمول، در این فرایند دو تصمیم اهمیت زیادی دارد: انتخاب زوایای پرتو و محاسبة شدت پرتوها. علی رغم اینکه انتخاب زوایای پرتو (بهینه سازی زوایای پرتو) در این مسائل بسیار اهمیت دارد، اغلب براساس تجربه انجام شده است و دقت کافی ندارد. برای حل این مشکل، پژوهش حاضر بر آن است تا چارچوبی ترکیبی برای انتخاب خودکار زوایای پرتو و محاسبة شدت پرتوها در این روش رادیوتراپی ارائه کند. رویکرد ارائه شده ابتدا با استفاده از روش های ابتکاری، نقطه ای شدنی با کیفیت خوب برای مسئله پیدا کرده سپس آن را به عنوان نقطة شروع در الگوریتم جست وجوی همسایگی برای یافتن بهینة محلی به کار گرفته است. با توجه به نتایج محاسباتی درمی یابیم که استفاده از این رویکرد ترکیبی به جای رویکردهای انفرادی در زمان کوتاه تر به جواب بهینة محلی با کیفیت خوب دست پیدا می کند.

مقاله پژوهشی مقدمه: حرکت حجم هدف طراحی درمان تصویر مگاولتاژ توموگرافی کامپیوتری  PTV در توموتراپی سرطان پروستات یک چالش مهم در طراحی درمان است. این مطالعه با هدف ارزیابی حاشیه ی حجم هدف طراحی درمان برای توموتراپی سرطان پروستات انجام شد. روش ها: از سال 1401 تا 1402، تعداد 20 بیمار مبتلا به سرطان پروستات تحت توموتراپی قرار گرفتند. قبل از هر جلسه درمانی، تصویر مگاولتاژ توموگرافی کامپیوتری (MVCT) از بیمار گرفته شد و تنظیمات بیمار با استفاده از مارکرهای استخوان لگن و خالکوبی های روی پوست انجام گرفت. قبل از درمان حجم پروستات توسط سونوگرافی اندازه گیری شد. حجم مثانه در تصاویر MVCT اندازه گیری و با تصاویر CTsim مقایسه شد. جابجاییهای PTV اندازه گیری و حاشیه ی مورد نیاز برای دز 95 درصد PTV با استفاده از میانگین جابجایی پروستات تعیین شد. ضرایب همبستگی بین حجم مثانه، حجم پروستات و جابجایی PTV محاسبه گردید. یافته ها: در مجموع 497 تصویر MVCT و 20 تصویر CT آنالیز شد. حاشیه های ناهمسانگرد PTV به ترتیب برای PTV1 (14-9/6 میلی متر)، برای PTV2 (11/4- 6/2 میلی متر) و برای PTV3 ( 5/9-3/5 میلی متر) در جهت قدامی-خلفی بودند. بین تغییرات حجم مثانه و جابجایی پرستات ارتباط معنی داری وجود دارد. اما بین حجم پروستات و جابجایی پروستات ارتباطی یافت نشد. نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که برای جبران عدم قطعیت های تصادفی ناشی از حرکت پروستات در بین جلسات توموتراپی، یک حاشیه ی PTV غیریکنواخت مورد نیاز است. پر شدن مثانه و رژیم غذایی نقش مهمی در جابجایی پروستات ایفا می کنند.

مقدمه: این مطالعه، با هدف مقایسه ی دزیمتریک بین توزیع دوز جذبی پروستات و ارگان در معرض خطر، در دو روش کلی پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (Intensity-modulated radiotherapy) IMRT و پرتودرمانی سه بعدی تطبیقی (Three-dimensional conformal radiotherapy) 3D-CRT با استفاده از نرم افزار طراحی درمان و با استفاده از دزیمتری ترمولومینسانس (Thermoluminescence dosimetry) TLD انجام شد. روش ها: در این مطالعه، 35 بیمار مبتلا به سرطان پروستات تحت درمان با پرتودرمانی در بیمارستان میلاد اصفهان گنجانده شده اند. پروستات به عنوان هدف و راست روده، مثانه و سر استخوان ران به عنوان بافت های سالم در معرض خطر (Organ at risk) OAR طبق معیار های (Radiation Therapy Oncology Group) RTOG کانتور شدند. برای هر بیمار، دو برنامه ی دزیمتریک جداگانه IMRT و 3D-CRT ایجاد شده است تا بتوان وضعیت دزیمتری هر دو روش به طور مقایسه ای ارزیابی شود. این نتایج با نتایج حاصل از فانتوم نیز مقایسه شد. یافته ها: دوز مثانه، راست روده و سر استخوان ران در روش IMRT به ترتیب 3/50، 6/58 و 4/16 و در 3D-CRT به ترتیب 6/59، 8/68 و 8/34 بود. دوز اندازه گیری شده توسط TLD در تمام ارگان ها در فانتوم بیش از دوز محاسبه شده توسط نرم افزار TPS در فانتوم به دست آمد. نتیجه گیری: روش IMRT نسبت به 3D-CRT به دلیل پوشش بهتر حجم هدف و کاهش دوز تجمعی ارگان های در معرض خطر (OAR) روش بهتری می باشد. دوز اندازه گیری شده توسط TLDها بیش از دوز محاسبه شده توسط سیستم طراحی درمان بود که این اختلاف می تواند ناشی از این باشد که سیستم طراحی درمان سهم پرتوهای پراکنده را در دز جذبی ارگان ها محاسبه نمی کند.

پرتودرمانی با شدت تعدیل شده، به عنوان یکی از فناوری های نوین پرتودرمانی خارجی در مراکز درمانی مختلف استفاده شده است. لیکن، با وجود مزیت های این روش در مقایسه با روش های پیشین پرتودرمانی خارجی و استفاده از فناوری های جدید در سیستم طراحی درمان و تحویل دز، همچنان خطاهای پرتودرمانی مانعی برای دستیابی به توزیع دز مطلوب در بیماران محسوب می شوند. در این نوشتار، خطاهای موثر در پرتودرمانی با شدت تعدیل شده و حساسیت روش های تضمین کیفیت مختلف در تشخیص و طبقه بندی آن ها بررسی شده است. بر اساس این مطالعات، علاوه بر اهمیت خطاهای انسانی در تحویل باریکه تابشی و مکان دهی صحیح بیماران، خطاهای ابزار های اصلاح باریکه، یکی دیگر از موثرترین منابع عدم قطعیت تحویل باریکه تابشی است، به طوری که در حدود 35%50% از خطاهای پرتودرمانی را شامل می شوند. به همین منظور، روش های تضمین کیفیت متنوعی، مانند آشکارسازهای دیودی، فیلم ها، تصاویر پرتال الکترونیکی، فایل های لاگ و هوش مصنوعی در بررسی خطاهای مکانی کلیماتورهای چندتیغه ای استفاده شده است. از طرف دیگر، برای کاهش عدم قطعیت در محاسبه دز پرتودرمانی، مدل سازی کلیماتورهای چندتیغه ای و تخت درمان در سیستم طراحی درمان نیز باید مدنظر قرار گیرد. بر اساس مطالعات متعدد، تضعیف باریکه تابشی در تخت های درمان مختلف در زاویه گانتری صفر درجه در محدوده بزرگ 4% تا 9% بوده است. این در حالی ا ست که در پرتودرمانی با شدت تعدیل شده، اغلب از باریکه های مایل خلفی استفاده می شود. بنابراین، با شناخت هوشمندانه عدم قطعیت های موجود در فرایند تحویل باریکه تابشی و روش های تضمین کیفیت بیمار، توانایی ما در پیشگیری از حوادث احتمالی و درمان مطلوب بیماران افزایش می یابد.

زمینه و هدف: استوماتیت دهانی در بیماران با پرتودرمانی سر و گردن شایع است. مراقبت دهان و استفاده از دهان شویه در پیشگیری و درمان این عارضه موثر است. لذا این مطالعه با هدف تعیین تاثیر دهان شویه قطره بابونه در پیشگیری و کاهش شدت استوماتیت ناشی از پرتودرمانی سر و گردن انجام شده است.روش بررسی: مطالعه حاضر یک کارآزمایی بالینی یک سوکور است. نمونه مورد مطالعه 80 نفر از بیماران با پرتودرمانی سر و گردن مراجعه کننده به بخش پرتودرمانی بیمارستان شفای کرمان در سال 1389 بود. بیماران با روش نمونه گیری آسان و مستمر انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه شاهد و آزمون تقسیم شدند. گروه آزمون 3 سی سی قطره بابونه را پس از مسواک زدن غرغره می کردند گروه شاهد از آب به عنوان دهان شویه استفاده می کردند. در روزهای اول، هفتم و چهاردهم (مدت مداخله 14 روز بود) با کمک چک لیست استاندارد کنترل استوماتیت سازمان جهانی بهداشت، دهان بیماران از نظر استوماتیت بررسی می شد. با کمک آزمون های آماری تست دقیق فیشر، آزمون من ویتنی یو، تجزیه و تحلیل داده ها انجام گرفت.یافته ها: بروز و شدت استوماتیت در روز اول مطالعه در گروه آزمون و شاهد اختلاف معناداری نداشت (p= 0.371). اما در روز هفتم و چهاردهم اختلاف معناداری بین دو گروه از این لحاظ مشاهده شد (p< 0.001). به این معنی که بروز و شدت استوماتیت در گروه آزمون نسبت به گروه شاهد کم تر بود.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش حاضر توصیه می شود از دهان شویه بابونه در بخش های پرتودرمانی جهت پیشگیری از استوماتیت و همچنین کاهش شدت آن استفاده شود.